Niska samoocena – czym jest?

Każdy z nas na jakimś etapie swojego życia odczuwał brak pewności siebie, miał wątpliwości dotyczące swoich umiejętności lub negatywnie myśli na swój temat, szczególnie w sytuacjach stresujących.  Czasem jednak nasz sposób myślenia o sobie jest generalnie negatywny lub utrudnia nam funkcjonowanie. Wówczas może dotyczyć nas problem obniżonej samooceny. 

Co to jest samoocena?

Katarzyna pracuje w korporacji. Przełożeni pozytywnie oceniają jej pracę, jednak ona sama często wątpi w swoje umiejętności zawodowe. Obawia się, że inni zauważą, że w gruncie rzeczy nie jest kompetentna, wystarczająco inteligentna i zaradna. W związku z tym unika zabierania głosu na zebraniach zespołu i angażowania się w projekty, które wydają się jej zbyt ambitne. Boi się, że to narazi ją na krytykę ze strony innych i obnaży jej niekompetencję. Chętnie oddaje inicjatywę współpracownikom, których uważa za bardziej inteligentnych. Ponieważ Katarzyna unika w pracy bardziej odpowiedzialnych zadań, z biegiem czasu dostaje mniej propozycji wzięcia udziału w interesujących projektach. To tylko wzmacnia jej poczucie bycia mniej kompetentną od innych pracowników. Mimo, że jest lubiana w pracy i ma wielu przyjaciół, nie docenia swoich umiejętności interpersonalnych.

Jako dziecko Katarzyna czuła, że żyje w cieniu starszej siostry, która była ulubienicą rodziców i świetnie radziła sobie w szkole. Była często z nią porównywana. Kiedy zamiast piątek dostawała czwórki lub trójki rodzice pytali, dlaczego nie radzi sobie tak dobrze, jak jej siostra. Katarzyna rozwinęła w sobie przekonanie, że jej wyniki nigdy nie są wystarczająco dobre i zaczęła kwestionować swoją inteligencję. Kiedy wyjechała z domu na studia starała się unikać rozmów na temat egzaminów i ocen, aby nie narażać się na bycie porównywaną z siostrą. 

Samoocena to termin odnoszący się do tego, jak postrzegamy i oceniamy siebie samych. Aby zrozumieć, jaka jest nasza samoocena warto zadać sobie kilka pytań:

• Jak możemy opisać siebie samego? Jak czujemy się w związku z tym, że opisujemy siebie w taki sposób?

• Czy nasz generalny sposób postrzegania samego siebie jest pozytywnie, neutralnie czy negatywnie nacechowany?

• Jak bardzo jesteśmy ogólnie z siebie zadowoleni/zadowolone?

• Jak często zdarza nam się oceniać siebie jako głupich/e, słabych/e, nieatrakcyjnych/e, nudnych/e, wadliwych/e, wybrakowanych/e, mało zdolnych/e?

• Obniżona samoocena wiąże się z uogólnionym i utrwalonym negatywnym postrzeganiem siebie samego. Te negatywne przekonania na swój temat są uznawane za fakt i traktowane jak prawdziwe. Ma to zwykle liczne negatywne konsekwencje.  Osoby z niską samooceną mogą:

• -często mówić negatywnie o sobie

• -być nadmiernie samokrytyczne, wytykać sobie potknięcia i błędy

• -mieć trudności z przyjmowaniem komplementów

• -często w siebie wątpić

• -nadmiernie obwiniać się za różne sytuacje 

• -postrzegać to, co im się udaje przez pryzmat przypadku lub szczęścia, a także minimalizować znaczenie tych sukcesów („to nic takiego”)

• -postrzegać to, co się nie udaje jako wynik swoich negatywnych cech, często traktowanych jako stałe

• -skupiać się na tym, co się nie udało i oczekiwać, że następnym razem również się nie uda

• -częściej przeżywać lęk, smutek, obniżony nastrój, wstyd itp.

• -unikać podejmowania wyzwań, nie korzystać z pojawiających się możliwości

• -odbierać informacje od innych jako krytykę i być nadmiernie nastawionym/ą na obronę lub kontratak

• -starać się ukrywać przed innymi wady i niekompetencję, jakie widzą u siebie 

• -unikać sytuacji, w których mogą być oceniani/e

Powyższe zachowania i reakcje mogą pojawić się także w przypadku innych zaburzeń – depresji, lęku społecznego, zaburzeń odżywiania itp. Czasami niska samoocena jest z nimi powiązana. Negatywne myślenie o sobie może również zwiększać ryzyko pojawienia się innych problemów. Z drugiej strony, długotrwałe przeżywanie trudności emocjonalnych i różnego rodzaju problemów może sprawić, że czujemy się zniechęceni i tracimy pewność siebie. 

Skorzystanie z psychoterapii pomoże lepiej zrozumieć, co się z Tobą dzieje, życzliwiej na siebie spojrzeć i nauczyć się lepiej radzić sobie z wyzwaniami dnia codziennego. W trakcie terapii poznawczo-behawioralnej klient i terapeuta wspólnie szukają źródeł negatywnych przekonań na temat siebie samego, a następnie pracują nad zmianą zachowań i sposobów myślenia podtrzymujących problem. 

Podczas spotkań z psychoterapeutą Katarzyna przyjrzała się źródłom swoich przekonań i nauczyła kwestionować niepomocne i nadmiernie krytyczne myśli na swój temat. Zamiast skupiać się jedynie na tym, co jej się nie udało zaczęła budować bardziej realistyczny obraz siebie, dostrzegając także swoje zasoby i mocne strony.  Mimo, że początkowo wywoływało to u niej silny lęk, zaczęła stopniowo przejmować inicjatywę na zebraniach i angażowaćsię w bardziej ambitne zadania. Dzięki temu przekonała się, że ma odpowiednie kompetencje, by je realizować.  Na końcu terapii potrafiła realnie spojrzeć na swoje możliwości, docenić swoje sukcesy i umiejętności. 

Jeśli czytając masz wrażenie, że negatywna samoocena utrudnia Ci funkcjonowanie warto zastanowić się nad skorzystaniem z profesjonalnej pomocy. Zapraszamy do kontaktu lub zarezerwowania spotkania aby porozmawiać o tym, jak psychoterapia może Ci pomóc.