Poniższy moduł otwiera pakiet informacyjny dotyczący lęku uogólnionego. Ten moduł jest częścią:

Saulsman, L., Nathan, P., Lim, L., Correia, H., Anderson, R. i Campbell, B. (2015). What? Me? Worry? Mastering Your Worries . Perth, Zachodnia Australia: Centrum Interwencji Klinicznych. https://www.cci.health.wa.gov.au/~/media/CCI/Consumer-Modules/What-Me-Worry/What-Me-Worry—01—Overview-of-Generalised-Anxiety.pdf

Wstęp:

Nie zamartwiaj się – podstawowe informacje na temat lęku uogólnionego:

Każdy czasem doświadcza ogólnego uczucia zdenerwowania lub poczucia, że się czymś martwi. W rzeczywistości badania wykazują, że prawie 2 na 5 osób martwi się przynajmniej raz dziennie. Jednak dla niektórych osób martwienie się i odczuwanie niepokoju jest chroniczne i może przejmować kontrolę nad życiem. 

Przewlekłe zamartwianie się jest główną cechą zespołu lęku uogólnionego, który może dotknąć każdą osobę na każdym etapie jej życia. Szacuje się, że około 1 na 20 osób doświadcza znacznego uogólnionego lęku w pewnym momencie swojego życia, więc pamiętaj, nie jesteś sam/a.

Celem tego modułu jest dostarczenie ogólnych informacji na temat lęku uogólnionego, opisanie jego typowych objawów oraz omówienie przyczyn związanych z jego rozwojem. 

Kiedy lęk staje się problemem:

Uczucie strachu jest w dużej mierze częścią ludzkiego doświadczenia. Strach jest w rzeczywistości związany z instynktem przetrwania, gdy pojawia się w odpowiedzi na realistycznie niebezpieczną sytuację. Pomyśl, jak byś zareagował/a, gdyby zbliżyło się do Ciebie niebezpieczne zwierzę. Najprawdopodobniej zareagowałbyś/abyś strachem. W rzeczywistości w takich chwilach jest to pomocne, ponieważ kiedy zaczynamy się bać, nasze ciało przechodzi całą serię zmian mobilizujących nasz organizm i służących do ochrony naszego życia lub zdrowia. Ta reakcja strachu w sytuacji napotkania niebezpiecznego zwierzęcia prawdopodobnie doprowadziłaby nas do ucieczki albo podjęcia próby fizycznej obrony. Jak widać na tym przykładzie, doświadczanie strachu jest częścią procesu przetrwania. Lęk może również wystąpić w mniej zagrażających sytuacjach. Przykładowo, sportowcy przed ważnym meczem lub wyścigiem będą odczuwać pewien stopień niepokoju lub napięcia. To dobrze, ponieważ pewien poziom napięcia w tej sytuacji zmoblilizuje ich i przygotuje do rywalizacji.

Lęk staje się problemem przede wszystkim wtedy, gdy jest nieproporcjonalny do sytuacji, często pojawiając się w sytuacjach, w których nie ma rzeczywistego zagrożenia lub niebezpieczeństwa. Ponadto pewnego poziomu niepokoju można się spodziewać w codziennych sytuacjach (np. podczas rozmowy kwalifikacyjnej), ale jeśli lęk jest tak silny, że powstrzymuje Cię przed zrobieniem tego, co należy zrobić (np. szukaniem pracy), wtedy staje się problemem. Kiedy niepokój pojawia się na tak ekstremalnym poziomie, zakłóca jakość życia.

Różne rodzaje lęku:

Strach opisuje bardzo intensywny rodzaj lęku i jest reakcją na natychmiastową i specyficzną sytuację. Lęk jest emocją, której można doświadczać na różne sposoby, a zatem pomocna jest umiejętność rozróżnienia różnych poziomów lęku.

Czasami lęk pojawia się w sytuacjach towarzyskich lub na myśl o zbliżającym się wydarzeniu towarzyskim. Nazwalibyśmy ten rodzaj lęku „lękiem społecznym”. Inni ludzie doświadczają intensywnego strachu w odpowiedzi na bardzo specyficzne rzeczy, na przykład pająki, wysokość, wodę. Te lęki są znane jako fobie. Jeszcze inni doświadczają strachu, który wydaje się „czystym przerażeniem”, który pojawia się niespodziewanie i wiąże z katastroficznymi interpretacjami reakcji  w ciele. Są to tak zwane ataki paniki.

Ten pakiet informacyjny dotyczy poziomu lęku opisanego jako uogólniony niepokój lub ciągła nerwowość. Ten rodzaj lęku ma podobne cechy fizyczne i emocjonalne do strachu, ale może być doświadczany na innym poziomie intensywności. Zamiast przejść od razu do czystego przerażenia, ten niepokój narasta stopniowo, wprowadza wysoki poziom napięcia i nie daje Ci spokoju. Lęk jest często długotrwały i może pojawić się, gdy rzeczywiście doświadczasz negatywnego wydarzenia lub przewidujesz przyszłe wydarzenie.

Zrozumienie lęku uogólnionego:

Podczas gdy martwienie się i nerwowość są czymś, czego doświadczają wszyscy ludzie, podobnie jak w przypadku wielu rzeczy w życiu, normalny niepokój może stać się problemem, gdy jest:

-nadmierny,

-postrzegany jako niepowstrzymany,

-doświadczany jako natrętny

-uporczywy–wydaje się być zawsze w pobliżu,

-znacznie utrudniający zdolność do zajmowania się codziennym życiem.

Niektóre typowe rzeczy, które relacjonują ludzie doświadczający lęku uogólnionego to:

1) Chroniczne zmartwienia przebiegająceim przez głowę i powtarzające się w kółko, jak zdarta płyta.

2) Niekontrolowany niepokój, któremu często towarzyszy silne pragnienie kontrolowania swoich emocji, przy jednoczesnym poczuciu, jakby niepokój i zmartwienia przejęły kontrolę i nic nie można zrobić, aby je powstrzymać.

3) Natrętne myśli: bez względu na starania, by się nie martwić, te niechciane myśli wciąż pojawiają się w ich umyśle.

4) Negatywny stosunek do niepewności: doświadczenie niepewności w życiu i „niewiedzy” na ten temat tego, co wydarzy się w przyszłości jest dla nich często naprawdę bardzo trudne.

5) Uczucie niepokoju i niezdolności do relaksu

6) Napięcie fizycznie: uczucie nerwowości oraz napięcie lub sztywność mięśni ciała. 

7)  Zaburzenia snu, problemy z zasypianiem, ciągłością snu lub doświadczanie niespokojnego snu, ponieważ umysł jest skupiony na zmartwieniach.

8)  Problemy z koncentracją i skupieniem się na wykonywanym zadaniu

9) Odkładanie rzeczy do załatwienia na później, ponieważ wszystko wydaje się zbyt przytłaczające.

10) Unikanie sytuacji, które wyzwalają napięcie, nerwowość i niepokój.

Poświęć chwilę na zapisanie tego, jakich objawów doświadczasz w ramach uogólnionego niepokoju.

Jedną z ważnych cech uogólnionego lęku jest to, że zmartwienie i lęk rozprzestrzeniają się na wiele różnych obszarów, takich jak zdrowie, praca, relacje międzyludzkie, finanse i tak dalej. To odróżnia go od innych problemów lękowych, takich jak lęk społeczny lub fobie, w przypadku których nerwowość i zamartwianie się są bardziej specyficzne dla określonych sytuacji.

Pomyśl o jakich obszarach swojego życia zwykle się martwisz (zrób listę różnych rzeczy, o które się martwisz)?

Możesz myśleć, że lęk uogólniony nie jest tak poważny jak inne problemy, takie jak lęk społeczny, fobie lub panika, w przypadku których lęk może wydawać się bardziej intensywny. Jednak uogólniony niepokój, nerwowość lub zamartwianie się mogą znacznie zakłócić funkcjonowanie i negatywnie wpłynąć na życie danej osoby, ponieważ są długotrwałe i chroniczne.

Niestety, osoby, które mają problemy z lękiem uogólnionym, często nie zgłaszają się po pomoc. Mogą czuć się zakłopotane, że są postrzegane jako ktoś, kto nie potrafi kontrolować swoich nerwów. Mogą też wierzyć, że ponieważ „zawsze tacy byli”, po prostu muszą z tym żyć. Posiadanie takich poglądów może sprawiać, że nie szukają pomocy, ale ważne jest, aby pamiętać, że istnieją sposoby na przełamanie nawyku zamartwiania się.

Nierzadko zdarza się również, że osoby doświadczające lęku uogólnionego doświadczają jednocześnie innych rodzajów zaburzeń lękowych lub zaburzeń nastroju, takich jak depresja. Często ludzie szukają leczenia z powodu innych problemów, a nie tendencji do nadmiernego zamartwiania się.

Zastanów się, jak bardzo niepokojący jest Twój uogólniony niepokój? Jak bardzo wpływa na Twoje życie? Jak dużym jest problemem? (0 – zupełnie nie do 10 – w ogromnym stopniu)?

Co powoduje lęk uogólniony?

Jak ludzie stają się osobami chronicznie zamartwiającymi się? Oczywiście nie ma prostej odpowiedzi, ponieważ każdy jest inny. Jednak zidentyfikowano kilka ważnych czynników, które przyczyniają się do rozwoju lęku uogólnionego. Czynniki te można ogólnie podzielić na przyczyny biologiczne i psychologiczne.

Czynniki biologiczne:

Żaden pojedynczy gen nie został powiązany z uogólnionym lękiem. Na podstawie badań bliźniąt i rodzin wydaje się, że jednostki mogą odziedziczyć podatność na rozwój zaburzeń lękowych. Badania te wykazały ogólną podatność na rozwój zaburzeń lękowych i, co ciekawe, także zaburzeń nastroju. Zauważ, że badania mówią nam, że jest to ogólna podatność, a nie specyficzna podatność na określony rodzaj zaburzenia. Ponadto stwierdzono, że osoby urodzone z określonym „lękowym” temperamentem mogą być bardziej narażone na rozwój zaburzeń lękowych w późniejszym życiu.

Czynniki psychologiczne:

Należy jednak pamiętać, że chociaż nasza biologia może czynić nas podatnymi na rozwój zaburzeń lękowych, nie u wszystkich osób z tą podatnością rozwinie się problematyczny lęk. Wiele zależy od stylu życia danej osoby, rodzajów stresorów życiowych, z jakimi się zetknęła oraz tego, jak radzi sobie z takimi stresorami.

Stresujące, traumatyczne i często niekontrolowane wydarzenia życiowe mogą przyczyniać się do rozwoju uogólnionego lęku. Kiedy takie zdarzenia mają miejsce, niektórzy ludzie mogą uwierzyć, że życie jest niebezpieczne i nieprzewidywalne, a martwienie się o możliwe przyszłe negatywne wydarzenia jest sposobem radzenia sobie z niepewnością życia. Mogą myśleć, że martwienie się pomaga im osiągnąć większe poczucie pewności i kontroli, dzięki czemu są lepiej przygotowani na wszystko.

Lęk może również rozwinąć się, gdy ludzie wokół Ciebie przekazują Ci różne informacje o tym, co Ci zagraża i jak sobie z nimi radzić. Przykładowo, dziecko może widzieć rodzica nieustannie martwiącego się o obecną sytuację i potencjalnie negatywne przyszłe wydarzenia i nauczyć się podążać za zachowaniem rodzica. Być może powiedziano Ci, że „zamartwianie się jest dobre i pokazuje, że jesteś osobą sumienną i przygotowaną” lub że “jeśli ktoś się o Ciebie martwi to znaczy, że mu na Tobie zależy”. Tego rodzaju pośrednie i bezpośrednie komunikaty mogą zwiększyć Twoje szanse na rozwój uogólnionego lęku lub skłonności do widzenia zamartwiania jako potrzebnego I ważnego.

Lęk nasila się, gdy zaczynamy unikać rzeczy, które są dla nas niepokojące. Unikanie szybko sprawi, że coś, co początkowo jest dla człowieka lekkim zmartwieniem, stanie się źródłem poważniejszego niepokoju. Jeśli ludzie w Twoim życiu (tj. rodzice, rodzeństwo, rówieśnicy, współmałżonkowie/ partnerzy) wspierają Twoje unikanie różnych rzeczy, na dłuższą metę może to pogorszyć Twój niepokój. Ludzie zazwyczaj popierają unikanie przez osobę, ponieważ nie chcą, aby ta osoba odczuwała jakikolwiek niepokój. Jednak doświadczanie niewielkiej ilości stresu i nauczenie się, jak go rozwiązać lub sobie z nim poradzić, może na dłuższą metę powstrzymać poważniejszy lęk.

Podsumowanie modułu:

Niepokój i martwienie się są powszechnymi doświadczeniami większości ludzi.

Niepokój może być dla nas pomocny, ale staje się nieprzydatny tylko wtedy, gdy jest nieproporcjonalny do sytuacji.

Istnieją różne rodzaje lęku, takie jak intensywny strach i mniej intensywny, ale długotrwały niepokój, taki jak lęk uogólniony.

Dokładne przyczyny uogólnionego lęku są niejasne, ale prawdopodobnie jest to połączenie wrażliwości biologicznej i wpływów środowiskowych, które przyczyniają się do jego rozwoju.

W następnym module dowiesz się więcej o martwieniu się, na przykład o tym, co je wywołuje, dlaczego ciągle się martwisz i jak skutecznie sobie z tym radzić.